روال جدید در وزارت بهداشت كلید خورد افشاگری رییس گمرك درباره دپوی ٣ میلیون دوز واكسن آسترازنكای وارداتی به دلیل خودداری وزارت بهداشت از تحویل گرفتن این محموله بنفشه سام‌گیس به دنبال اتفاقات روزهای گذشته (افشاگری مدیركل گمرك درباره دپوی 3 میلیون دوز واكسن آسترازنكای وارداتی در هفته اخیر به دلیل خودداری وزارت بهداشت از تحویل گرفتن این محموله و استدلال متناقض مسوولان وزارت بهداشت در توجیه این اتفاق) چاره‌ای نیست جز اینكه این گزارش با این جمله آغاز شود؛ ملیت‌هراسی از نوع خاص، مسوولان صف اول ستاد وزارت بهداشت را گرفتار كرده، هراسی از نوع وسواس (كه یك اختلال روانی گسترده و فراگیر است) و از نوع بدخیم. آقایان وزارت بهداشت، ماجرا خیلی ساده بود دو روز قبل، مدیركل گمرك بین‌المللی امام خمینی خبر داد كه در هفته سوم فروردین، سه محموله واكسن كرونا وارد گمرك فرودگاه بین‌المللی امام شده اما به دلیل مراجعه نكردن مسوولان وزارت بهداشت برای ترخیص این محموله دارویی، واكسن‌ها به انبارهای یخچال‌دار گمرك منتقل شده تا تعیین تكلیف شود. این مقام مسوول در گمرك، به خبرگزاری ایسنا گفته بود: «۱۹ فروردین‌ماه امسال، محموله ۲۱ پالتی واكسن از بلغارستان وارد فرودگاه امام شد و بعد از آن محموله دیگر در ۲۲ فروردین حاوی چهار پالت از آلمان آمد و روز ۲۵ فروردین نیز محموله هفت پالتی دیگر از ژاپن وارد شده اما برای هیچ‌یك از این محموله‌ها تاكنون درخواستی از سوی وزارت بهداشت برای تحویل و ترخیص دریافت نكرده‌ایم. بعد از ورود محموله اول - ۱۹ فروردین - به دنبال عدم درخواست ترخیص از سوی وزارت بهداشت، از هیات امنای ارزی پیگیری كردیم و به ما اعلام كردند كه نامه و مجوزی از سوی وزارت بهداشت برای ترخیص واكسن‌های وارد شده دریافت نكرده‌اند. از این رو گمرك، محموله را داخل انبارهای یخچال‌دار قرار داد. محموله‌های بعدی كه وارد شد هم، هیچ‌گونه پیگیری از سوی وزارت بهداشت یا هیات امنای ارزی برای ترخیص واكسن‌ها صورت نگرفت و به روال قبل، آنها را نیز به انبار منتقل كردیم. پیش از این، گمرك به محض ورود واكسن، آن را از پای پرواز و در كمترین زمان ترخیص كرده و به نماینده بهداشت تحویل داده ولی برای این سه محموله، تاكنون (25 فروردین) وزارت بهداشت هنوز برای تحویل و ترخیص محموله‌های وارداتی واكسن اقدامی نكرده و از گمرك پیگیری نداشته و از زمان واردات واكسن تاكنون (15 اسفند 1399 تا 19 فروردین 1401) این اولین‌بار است كه گمرك مجبور شده محموله واكسن را به انبارهای یخچال‌دار تحویل دهد.» به دنبال این اظهارنظر، آنچه اتفاق افتاد، خلاف انتظار اذهان عمومی بود. اولین اظهارنظر در واكنش به حرف‌های رییس گمرك، توضیحات سید حسین صفوی؛ رییس هیات امنای ارزی وزارت بهداشت بود كه در توجیه دپوی یك هفته‌ای 3 میلیون دوز واكسن آسترازنكای وارداتی در هفته گذشته، در جملاتی تعجب‌برانگیز مدعی شد كه علت ترخیص نشدن این واكسن‌ها، اطمینان از كیفیت و اصالت واكسن‌ها بوده و گفت: «براساس روال، این محموله‌ها پس از بررسی و تایید كیفیت و اصالت واكسن‌ها توسط سازمان غذا و دارو، ترخیص می‌شوند. تعداد واكسن‌های واردشده به كشور و موجود در گمرك، حدود سه میلیون دوز است و این اتفاق جدیدی نیست و حتما واكسن‌های وارداتی باید از نظر كیفیت و اصالت، تایید و سپس برای تزریق در سراسر كشور توزیع شوند.» این ادعا در حالی بود كه بیش از 13 ماه از واردات واكسن كووید 19 به كشور می‌گذرد و البته طی این مدت، از مجموع بیش از 160 میلیون دوز واكسن وارداتی، كمتر از 89 درصد، واكسن سینوفارم است كه حدود 120 میلیون دوز از این مجموع، توسط جمعیت هلال احمر، از صلیب سرخ چین خریداری و به كشور وارد شد. حدود 12 درصد از كل واكسن‌های وارداتی هم آسترازنكا و مجموع باقیمانده شامل واكسن‌های بهارات و اسپوتنیك v است. طبق تاكید مسوولان وزارت بهداشت و گمرك، واكسن كرونا، از معدود اقلام سلامت‌محور بوده و هست كه باید بلافاصله پس از خروج از هواپیما و ورود به گمرك، توسط نماینده وزارت بهداشت و تحت نظارت ناظران گمرك، ترخیص شود. حتی اگر فرض بر این باشد كه طی 8 ماه گذشته (دوران فعالیت دولت سیزدهم) روال جاری تغییر كرده و مثلا كیفیت واكسن كرونا، مشمول بازبینی‌های سخت‌گیرانه‌تری قرار گرفته، باز هم ادعای «لزوم بررسی كیفیت و اصالت» برای توجیه دپوی 3 میلیون دوز واكسن، قابل پذیرش نیست چرا كه روال جاری بررسی كیفیت داروهای وارداتی، نمونه‌گیری جزیی از كل محموله است یعنی یك نمونه از هر بسته‌بندی دارو، می‌تواند كیفیت كل محموله را تایید و تضمین كند. پس جلوگیری از ترخیص یا خودداری از تحویل سه میلیون دوز واكسن، باید دلیل دیگری می‌داشت. در نهایت، بعد از دو روز سوال‌پیچ شدن مسوولان ستادی وزارت بهداشت توسط خبرنگاران حوزه سلامت و در حالی كه مدیران وزارتخانه، سعی می‌كردند فضا را عادی و روال را جاری نمایش دهند، به دلیل قانع‌كننده نبودن جواب‌های بیرون آمده از وزارت بهداشت و بخصوص، تناقض در جواب‌های بیرون آمده از وزارت بهداشت، سیم آخر به ناچار به این شكل نواخته شد كه اعلام واقعیت ماجرا به گردن مسوولان سازمان غذا و دارو بیفتد. آن موقع بود كه معلوم شد واقعیت، صرفا نگرانی بابت كیفیت و اصالت واكسن‌ها نبوده، بلكه از همان اول، ضروری و واجب و اولی بود كه حتی به شرط بی‌كیفیت بودن واكسن‌ها، منبع تولید و واردات واكسن‌ها تایید شود تا مبادا از تولیدات «كشور خاص یا ملیت خاص» باشد. دیروز، حمیدرضا اینانلو؛ مدیركل امور دارو و مواد تحت كنترل سازمان غذا و دارو، در توضیح علت سكوت مسوولان وزارت بهداشت به جای اقدام برای ترخیص سه میلیون دوز واكسن وارداتی آسترازنكا، ناچار به اعلام واقعیت شد و بعد از توضیحات تكراری و حاشیه‌ای، از جمله اینكه «ترخیص داروهای بیولوژیك، نیازمند مدارك كنترل كیفی است» اذعان داشت كه اصل اول و اساسی برای ترخیص واكسن‌ها، بررسی و دریافت تاییدیه منبع تولید واكسن‌ها بوده است: «ما برخی واكسن‌ها را خودمان خریداری می‌كردیم كه این واكسن‌ها منبع مشخصی داشت و كاملا هماهنگ بود. چنین واكسن‌هایی بدون هیچ تاخیری ترخیص می‌شوند اما ما واكسن‌هایی را داریم نظیر واكسن آسترازنكا كه در قالب اهدا به كشور وارد می‌شوند و ممكن است منابع و محل‌های تولید متعددی داشته باشند و باید حتما مستندات آنها بررسی شود.» كمتر از دو ماه قبل، 820 هزار دوز واكسن آسترازنكا به گمرك شهریار رسید كه با نامه فوری وزیر بهداشت، پیش از ترخیص، به دلیل «ورود از منبع غیرمجاز» دستور عودت به مبدا صادركننده (لهستان) گرفت. این منبع غیرمجاز، جایی نبود جز امریكا یعنی واكسن‌های آسترازنكای تولیدشده در ایالات متحده امریكا، از مسیر لهستان و در قالب محموله واكسن اهدایی به ایران رسیده بود كه با دستور وزیر بهداشت باز پس فرستاده شد. واكسن سوئدی انگلیسی آسترازنكا امروز بیش از 20 تولید‌كننده در 15 كشور جهان دارد؛ تایلند، اتریش، ژاپن، هلند، یونان، ایتالیا، كره جنوبی، روسیه، هند، لهستان و البته ایالات متحده امریكا از جمله تولید‌كنندگان این واكسن با فرمول شركت مادر هستند. نكته مهم در اتفاق اخیر، ممنوعیت خرید واكسن از یك تولید‌كننده نیست. مهم، ضرورت درك و آگاه شدن مسوولان به تبعات ناراستی و بی‌صداقتی با افكار عمومی است. طی 5 سال گذشته، مهم‌ترین دلیل برخی اعتراضات گسترده‌ای كه به كف خیابان‌ها هم رسید، پنهان شدن مسوولان پشت پرده‌های قلب واقعیت بود. در اعتراضات آبان و دی 98، گرانی یك‌شبه قیمت بنزین و حادثه فراموش‌نشدنی انفجار هواپیمای اوكراینی، معلول اتفاق بود. روزهای بعد از این دو حادثه، وقتی دولت وقت و مسوولان وقت، اذعان كردند كه واقعیت، چیزی جز جملات اولیه در ساعت‌های اولیه بعد از این حوادث و رخدادها بوده، بسیاری از معترضانی كه دولت را هدف تند‌ترین حملات قرار دادند، جمله كلیدی اعتراض و درد مشترك‌شان این بود كه «چرا از همان اول با ما صادق نبودید؟» آقایان وزارت بهداشت، در همان مقام و مسوولیتی كه هستید بدانید، صرف ادعای صادق بودن، دردی را دوا نمی‌كند وقتی حرف‌های شما هركدام، در گام متفاوتی كوك شده و حتی به خودتان زحمت نمی‌دهید حرف‌هایی كه می‌خواهید (آن جمله‌هایی كه می‌خواهید) مردم بشنوند و باور كنند را، باهم هماهنگ نمی‌كنید. این جریان، حتما تبعات خواهد داشت. تبعاتی بسیار دردناك‌تر از اینكه مردم واكسن نزنند یا واكسن نداشته باشند كه بزنند.